Aktualności Aktualności

Powrót

Leśnicy też szczepią

Leśnicy też szczepią

Wbrew pozorom wcale nie chodzi tu o podjęcie decyzji w sezonie chorobowym, ale o metodę wegetatywnego rozmnażania roślin. Dzięki szczepieniu drzew leśnicy mogą przedłużać życie cennych osobników takich jak pomniki przyrody lub zyskiwać nasiona oraz sadzonki, by przywracać rzadkie gatunki do środowiska.

O co chodzi z tym szczepieniem?

"Szczepienie roślin polega na ścisłym złączeniu części rośliny nazywanej zrazem, z inną rośliną - zwaną podkładką. Po ich zrośnięciu się powstaje nowy organizm, zwany szczepem. Każda z części zachowuje swoje geny, natomiast nowopowstała roślina może przedstawiać cechy charakterystyczne dla obu z nich"-mówi Martyna Kuźniak z Nadleśnictwa Syców 

Zrośnięcie się zrazu z podkładką jest możliwe dzięki działalności rodzaju tkanki zwanej kambium, czyli inaczej miazgi, która wytwarza w rosnącej roślinie:

ZRAZ + PODKŁADKA = SZCZEP

a) na zewnątrz tzw. wiązki sitowe, które przewodzą roztwór soli mineralnych,

b) do wewnątrz - elementy drewna, w których płynie woda ze składnikami mineralnymi.

Zdjęcie przedstawia ścięte zrazy, czyli obcięte pędy przeznaczone do szczepienia. Fot. Martyna Kuźniak Zdjęcie przedstawia podkładkę, czyli ukorzeniony pęd przeznaczony do szczepienia. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców) Zdjęcie przedstawia gotowe szczepy, czyli zespolone zrazy i podkładki obwiązane specjalną taśmą i oznakowane. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców).

 

Istnieje kilkanaście różnych sposobów szczepienia, ale w praktyce stosuje się kilka z nich:

Przez stosowanie - to najbardziej powszechna metoda. Górna część podkładki i zraz są ścinane pod kątem ostrym. Zraz i podkładka powinny mieć jednakową grubość, a obydwie części muszą być dokładnie dopasowane.

Zdjęcie przedstawia ściętą podkładkę metodą na stosowanie. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców). Zdjęcie przedstawia zraz ścięty metodą na stosowanie. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców). Zdjęcie przedstawia szczep zaszczepiony metodą na stosowanie. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców).

 

Przez stosowanie z nacięciem - metoda analogiczna jak wyżej, z dodatkowym nacięciem podkładki i zrazu. Takim zabiegiem zwiększamy powierzchnię styku obu części i ich lepsze zrastanie się.

Zdjęcie przedstawia ściętą podkładkę metodą na stosowanie z nacięciem. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców). Zdjęcie przedstawia ścięty zraz metodą na stosowanie z nacięciem. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców). Zdjęcie przedstawia miejsce styku metodą na stosowanie z nacięciem. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców). Zdjęcie przedstawia szczep zaszczepiony metodą na stosowanie z nacięciem. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców).

 

Na przystawkę boczną - stosujemy, gdy podkładka jest grubsza od zrazu. Podkładkę obcinamy pod niewielkim kątem, po czym ścinamy lekko korę i drewno. Powierzchnia cięcia powinna być taka sama jak ściętego pod kątem zrazu. W tym wypadku można zastosować szczepienie na przystawkę boczną z nacięciem.

Zdjęcie przedstawia ściętą podkładkę metodą na przystawkę boczną. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców). Zdjęcie przedstawia ścięty zraz metodą na przystawkę boczną. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców). Zdjęcie przedstawia szczep zaszczepiony metodą na przystawkę boczną. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców).

 

Na klin, tzw. w sarnią nóżkę – również stosujemy, gdy podkładka jest znacznie grubsza od zrazu. Zraz przycina się w trójkątny klin i umieszcza się w podobnym klinie, wyciętym na podkładce. Założony zraz powinien sam utrzymać się w podkładce. 

Zdjęcie przedstawia ściętą podkładkę metodą na klin. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców). Zdjęcie przedstawia ścięty zraz metodą na klin. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców). Zdjęcie przedstawia miejsce styku metodą na klin. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców). Zdjęcie przedstawia szczep zaszczepiony metodą na klin. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców).

 

Niezbędne narzędzia i materiały do szczepienia roślin

  • sekator, niezbędny do ścinania cienkich podkładek przed szczepieniem oraz do ścinania pędów na zrazy;
  • nóż do odpowiedniego nacinania podkładek i zrazu;
  • osełka do ostrzenia noży;
  • gumki/paski do obwiązywania miejsc szczepienia, zwykle używa się naturalnej, elastycznej rafi, która kruszeje z czasem;
  • maść ogrodnicza do pokrywania miejsc szczepienia, która zabezpiecza szczep przed wyschnięciem, chorobami i szkodnikami.

Wszystkie narzędzia powinny być przechowywane w odpowiednich warunkach i systematycznie starannie oczyszczone.

Zdjęcie przedstawia narzędzia użyte do szczepienia roślin: sekator, nóż, wosk, gumki, flamaster. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców).

Co nam daje szczepienie roślin?

Rozmnażanie roślin przez szczepienie daje nam wiele korzyści.

Dzięki szczepieniu możemy:

  • Powielać cechy odmian uprawnych roślin ozdobnych i sadowniczych, których nie można reprodukować inną metodą, np. w przypadku, gdy sadzonka nie chce się ukorzeniać lub rośliny uzyskane poprzez siew nie wytwarzają pożądanych cech. Dzieje się tak w przypadku większości klonów, buków, jabłoni, jodeł, modrzewi czy sosen.
  • Utrwalać cechy charakterystyczne dla danych odmian sadowniczych, aby zwiększyć ich liczbę lub poprawić jakość.
  • Zaadaptować drzewa do warunków glebowych, np. w przypadku roślin o słabszym systemie korzeniowym, stosując odpowiednią podkładkę, możemy otrzymać ten sam gatunek, ale lepiej dostosowany do naszych potrzeb.
  • Zaadaptować drzewa do odpowiednich warunków klimatycznych przez dobór odpowiedniej podkładki, np. szczepienie róż na podkładkach bardziej odpornych na mróz.
  • Zaadaptować drzewa do większej odporności na niektóre szkodniki, szczepiąc je na podkładkach bardziej odpornych na choroby. Badania odporności i wyselekcjonowanie podkładek prowadzone są w stacjach badawczych.
  • Przyspieszyć wejście drzewa w okres owocowania (np. odmiany jabłoni szczepi się na podkładkach przyspieszających wzrost i zwiększających owocowanie).
  • Zwiększyć obfitość kwitnienia krzewu.
  • Nadać drzewom pożądaną wielkość dzięki zastosowaniu podkładki o określonej sile wzrostu. Dobierając odpowiednią podkładkę, możemy uzyskać różne wielkości tej samej rośliny, przyspieszyć lub spowolnić jej rozwój.
  • Nadać roślinie odpowednią formę i pokrój lub nawet całkowicie je zmienić. Dzięki szczepieniu na odpowiedniej podkładce możemy przekształcić krzew z formy płożącej w formę pienną lub płożącej roślinie nadać formę płaczącą.
  • Tworzyć klony drzew cennych, takich jak wiekowe pominiki przyrody np. Dąb Bartek.

Zdjęcie przedstawia gotowe szczepy. Fot. Martyna Kuźniak (Nadleśnictwo Syców).

Powodzenie szczepienia

Ten sposób rozmnażania wegetatywnego roślin wymaga dużej precyzji i doświadczenia. Na powierzchni rany zadanej przy szczepieniu powstaje kalus (tkanka przyranna) wypełniający szczeliny, a połączone miazgi odtwarzają tkanki przewodzące i przywracają krążenie soków. Z tego względu należy starać się o jak najściślejszy kontakt miazgi, zrazu i podkładki. Udatność szczepienia roślin zależy od przestrzegania określonych zasad, zgodności komponentów, dokładnego ich połączenia, wyboru właściwej pory szczepienia, a także pielęgnacji rośliny po szczepieniu. 

 

Źródła: 

Szczepienie drzew i krzewów owocowych i ozdobnych, Jean-Yves Prat, Denis Retournard, DELTA. 

Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, J. Hrynkiewicz-Sudnik, B. Sękowski, M. Wilczkiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN.