Web Content Display
Vademecum gatunków
Drewno ma wiele wyjątkowych cech. Może być twarde lub elastyczne, wytrzymałe niczym stal ale i miękkie, ulegając dłutu rzeźbiarza, doskonale izoluje od ciepła ale i ogrzewa. Każde jest inne, każde doskonałe. Przez swoją różnorodność znajduje wiele zastosowań w życiu codziennym. Towarzyszy nam od narodzin, drewnianych kołysek i dziecięcych zabawek po dojrzałość, gdy odpoczywamy w drewnianym domu, na takowym bujanym fotelu, wpatrując się w iskrzące drwa w kominku, zaczytani w ulubioną książkę...
Sosna, Dąb, Brzoza, Świerk, Buk, Olsza, Modrzew, Jodła – te 8 gatunków ma największą wartość handlową w Polsce, wytwarza się z nich najwięcej produktów.
Jesion, Jawor, Wiąz - ze względu na drewno o cennych właściwościach technicznych – ciężkie, twarde i wytrzymałe, wraz z dębem zalicza się do szlachetnych drzew liściastych.
Gatunki:
- Sosna: jej drewno jest jednym z ważniejszych materiałów stosowanych w polskim budownictwie, meblarstwie oraz stolarstwie (ponad 60% powierzchni LP). Tworzy się z niej szkielety domów, więźby dachowe, parkiety, podłogi, boazerię, okna i drzwi Wykorzystuje się je także do produkcji celulozy i papieru, sklejki, wełny drzewnej. Służy również za opał. Najlepsze właściwości pod względem technicznym posiada drewno ze ściętych drzew w wieku 80-120 lat. Charakteryzuje się dużą sprężystością, wytrzymałością mechaniczną i łatwością obróbki. Drewno sosny jest bogate w żywicę, która dawnej była wykorzystywana do konserwacji statków czy balsamowania zwłok. Dzisiaj jej składniki – kalafonię i terpentynę – wykorzystuje przemysł farmaceutyczny, papierniczy, lakierniczy i zbrojeniowy.
-
Dąb: szacuje się, że najstarszy dąb Bolesława w Lesie Kołobrzeskim ma ponad 800 lat. Drewno dębu szypułkowego (dębina) należy do najbardziej poszukiwanych. Ceni się je za twardość i trwałość, którą zawdzięcza dużej ilości garbników. Chronią one drewno przed zgnilizną. Dębinę wykorzystuje się w budownictwie, stolarstwie, meblarstwie, do wyrobu oklein, parkietów a także w winiarstwie – do budowy beczek. Wino leżakujące w takich beczkach nabiera pożądanego i cenionego aromatu waniliowego. Dąb szypułkowy, który przez kilkaset lat był zatopiony w wodzie lub bagnie, nazywany jest czarnym dębem lub polskim hebanem. Na skutek różnych reakcji czernieje, zyskując niezwykły wygląd i wysoką wartość, jednocześnie zachowując przy tym swoje właściwości mechaniczne (wytrzymałość). Dlatego z dębiny i czarnego dębu produkowane są wysokiej klasy meble.
- Brzoza: drewno jest bardzo elastyczne i łatwo się wygina. Ceniony materiał stolarski. Wyrabia się z niego meble, parkiety, papier i celulozę. Cieszy się dużą popularnością wśród osób mających kominki. Ma także szerokie zastosowanie jako surowiec sklejkowy, do produkcji płyt wiórowych i pilśniowych, wyrobu sprzętu sportowego i gospodarczego. Nadaje się również do toczenia i snycerki. Szczególnie wartościowe i poszukiwane są części z odziomka, charakteryzujące się wspaniałym rysunkiem. Powstają z nich bardzo cenne meble czeczotowe. Dzieje się tak, gdy brzoza zostanie zaatakowana przez muchówki. Wytwarza wówczas zgrubienia, tworząc w ten sposób cenne drewno czeczotowe.
-
Świerk: daje łatwe w obróbce, lekkie i wytrzymałe drewno. Wykorzystywane w lutnictwie przy produkcji pudeł rezonansowych i instrumentów muzycznych, zwłaszcza skrzypiec, jak legendarnych Stradivariego, które swój niespotykany dźwięk zawdzięczają świerkowi pochodzącemu z Czech. W Polsce drewno rezonansowe pozyskuje się ze świerków istebniańskich. Drewno to znajduje także zastosowanie w budownictwie, na cele konstrukcyjne. Tworzy się z niego szkielety domów, więźby dachowe. Wykorzystywane także na okleiny, okładziny i płyty wiórowe. W stolarstwie na elementy wyposażenia wnętrz, parkiety, podłogi, boazerie, okna i drzwi. Z uwagi na miękkie drewno z powodzeniem wykorzystywany jest również w produkcji papieru.
- Buk: drewno bukowe znalazło wiele zastosowań, ponieważ jest twarde, ciężkie, łatwo łupliwe, ale dosyć proste w obróbce. To ulubiony materiał do produkcji mebli giętych, zabawek czy przedmiotów gospodarstwa domowego, np. łyżek czy desek do krojenia. Cechą rozpoznawczą takich produktów jest duży ciężar i wzór w przypominające przecinki cętki. Drewno bukowe wykorzystywane jest również na okleiny meblowe, sklejkę, płyty, na parkiet, do wyrobu beczek, narzędzi, części maszyn, przyrządów sportowych, instrumentów muzycznych (Fagus – fagot). Wytwarza się z niego papier i węgiel drzewny. Ma dużą wartość opałową.
- Olsza czarna: jako gatunek związany z terenami podmokłym, tworząc olsy, toleruje zalewanie. I jest to podstawowa właściwość jej drewna, które przechowywane pod wodą zachowuje trwałość dużo większą niż w zwykłych warunkach atmosferycznych. Dlatego drewno olszy wykorzystywane jest głównie w budownictwie wodnym, na pale – fundamenty większych konstrukcji nad wodą, takich jak Most Rialto w Wenecji czy niektóre domy w Amsterdamie. Po ścięciu drewno olchowe ma jasnożółty kolor ale pod wpływem powietrza i światła szybko przybiera barwę pomarańczowo-czerwoną. Może niekiedy wywołać stany zapalne skóry i alergie. Surowiec ten znajduje również zastosowanie w przemyśle sklejkowym, meblarstwie, papiernictwie, modelarstwie, a także w przemyśle muzycznym. Prawie w każdej kuchni można znaleźć przedmioty zrobione z olchy. Jej drewno służy również do wyrobu węgla drzewnego i jest dobrym drewnem wędzarniczym.
-
Modrzew: jest niezwykle ceniony za swoje drewno. Jest ono twarde i niezwykle trwałe, suche wytrzymuje nawet 1800 lat. Dlatego niegdyś chętnie budowano z niego chaty. Dodatkową zaletą tego drewna jest odporność na gnicie, ataki grzybów czy owadów. Odznacza się wysoką trwałością nawet w wodzie. Czerwonożółtawego drewna modrzewia używano w czasach Piastów do budowania zamków obronnych. Później budowano z niego dwory, pałace i kościoły. Żywica modrzewiowa jest bardzo ceniona przez malarzy. Produkuje się z niej terpentynę wenecką, dodawaną do farb. Dzięki niej pociągnięcia pędzla są swobodniejsze i bardziej gładkie, a przejścia barw delikatniejsze. Podobno takimi farbami malowali Rubens i Rembrandt. Drewno modrzewia znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i ziemnym, do produkcji płyt i oklein, w stolarstwie, meblarstwie, a nawet bednarstwie, gdyż jest kwasoodporne.
-
Jodła: to najwyższe rodzime drzewa, osiągające nawet 60 m. Charakteryzują się długowiecznością, najstarsza polska jodła ma ponad 600 lat. Drewno jodły jest jasne, miękkie ale trwałe. Mimo ciągle malejącego znaczenia drewna jodłowego na rynkach drzewnych (gatunek zagrożony, a drewno kapryśne w obróbce i stosunkowo nietrwałe) wciąż bywa stosowane głównie w przemyśle budowlanym (budowa domów), celulozowo-papierniczym i zapałczanym. Wykorzystuje się je również do budowy instrumentów muzycznych, np. organów. Znalazło także zastosowanie w snycerstwie.
-
Jesion: ze względu na drewno o cennych właściwościach technicznych – ciężkie, twarde i wytrzymałe – jesion, podobnie jak dąb, wiąz i jawor, zalicza się do szlachetnych drzew liściastych. Dawniej drewno jesionowe było niezastąpione w sporządzaniu lanc i strzał. Jeszcze wcześniej, w okresie pierwszych igrzysk olimpijskich, to właśnie z tego gatunku wykonywano oszczepy dla atletów. Później jesion znów zapisał się w historii sportu, wykorzystywano z niego narty. Obecnie z jego drewna tworzy się cenne meble i parkiety, a także okładziny i łodzie. Wykorzystywane jest również do produkcji sprzętu sportowego, beczek czy na elementy zabudowy wnętrz. Korzystają z niego także lutnicy.
-
Jawor: Drewno jaworu jest twarde i wartościowe. Wysoko cenione w przemyśle meblowym i sklejkowym. Znajduje zastosowanie w produkcji forniru, wyrabia się z niego okleinę, parkiet oraz cenne meble. Jest również bardzo cenionym surowcem na przedmioty wymagające toczenia – np. zabawki, laski, rękojeści, sprzęt kuchenny. Drewno jaworowe wykorzystują także producenci instrumentów muzycznych – do wyrobu pudeł rezonansowych, skrzypiec, gitar, części pianin i fortepianów. Używane jest jako drewno modelarskie w odlewniach metali.
- Wiąz: drewno wiązu jest wytrzymałe, odporne na zgniatanie, uderzenia i gnicie. Wykorzystuje się je w meblarstwie oraz stolarstwie, do wyrobu oklein, parkietów, mebli, schodów, uchwytów narzędzi, galanterii drzewnej m.in. zabawek i fajek. Nadaje się na elementy gięte, do snycerki i toczenia. Dawniej produkowano z niego m.in. części karabinów. Wiąz to bardzo stary gatunek, który występował już 65 mln lat temu.
-
Grab: drewno grabu jest bardzo twarde, ciężkie, sprężyste i trudne w obróbce. Doskonale nadaje się do toczenia i wyrobu instrumentów muzycznych. Niegdyś doceniono jego walory, wykorzystując je do budowy kół młyńskich. Dzisiaj wykorzystuje się je np. w konstrukcjach fortepianów czy pałek perkusyjnych. To również najbardziej kaloryczne drewno opałowe. Znajduje zastosowanie również w wyrobie opraw narzędzi stolarskich, sprzętu rolniczego i póz sań. Graby nie są długowieczne, najstarszy egzemplarz rosnący w Gołuchowie liczy zaledwie 220 lat.
- Klon zwyczajny: drewno klonu jest jasne i trudno się odkształca. Jest twarde, ciężkie i sprężyste, dlatego chętnie robi się z niego instrumenty muzyczne (m.in. mechanizmy pianin i fortepianów) i kije bilardowe. Wyrabia się z niego również meble, okleiny skrawane, parkiety, sprzęt kuchenny i zabawki. Cenione jest również w snycerstwie. Dobrze nadaje się też na opał. To właśnie klonowi zawdzięczamy dwa popularne powiedzenia: „do grobowej deski" i „pukać w niemalowane". Kiedyś wierzono, że deska klonowa ma moc odpędzania diabła, dlatego kładziono na niej umarłego. Uważano też, że aby zwiększyć moc drewna klonowego, należy w nie pukać – ale tylko w niemalowane.
-
Topola osika: drewno osiki jest bardzo lekkie, miękkie i nietrwałe. Przerabia się je na sklejki, płyty wiórowe i pilśniowe. Znajduje również zastosowanie w przemyśle celulozowo-papierniczym i zapałczanym. Cenią je także modelarze i rzeźbiarze, także w wyrabianiu sprzętów gospodarstwa domowego. Gonty z osiki od wieków są używane do krycia domów. Osika uzyskała również status gatunku skutecznego w odpędzaniu wszelkich złych mocy i duchów. Osikowy kołek jest też gwarantem uśmiercenia wampira.
- Lipa: drewno lipy jest miękkie i ma charakterystyczny zapach. Bardzo cenią ją rzeźbiarze za jego naturalny połysk. Używane od wieków zarówno w rzeźbiarstwie jak i tokarstwie (np. w litym drewnie lipowym wyrzeźbione zostały przez Wita Stwosza figury Ołtarza Mariackiego w Krakowie). Ma dobre właściwości akustyczne, dlatego wykonuje się z niego gitary elektryczne, basowe, klarnety i flety. Znajduje również zastosowanie w przemyśle celulozowym, przy produkcji zapałek, przyrządów kreślarskich, modeli odlewniczych, form hutniczych i zabawek. Jest znakomitym surowcem do wyrobu węgla drzewnego, zwłaszcza kreślarskiego. Ponieważ lipie przypisuje się właściwości uspokajające, dawniej z drewna lipowego robiono kołyski i… trumny. Słowo „lipny" w znaczeniu „tandetny" zawdzięczamy lipie. Kiedyś z łyka lipowego robiono buty, które ponoć były kojarzone z ubóstwem, czymś lichym i kiepskiej jakości.