Noc Motyli w Antoninie

Nie od dziś wiadomo, iż w edukacji leśnej najważniejsze jest poznawanie otaczającego nas świata poprzez bezpośrednie obcowanie z przyrodą. Obserwacje i empiryczne odkrywanie leśnych organizmów w metodzie warsztatowej zastosowało Nadleśnictwo Antonin. Tym razem pod edukacyjną lupą znalazły się tajemnicze nocne motyle.

Odkrywanie entomologicznych tajemnic to niewątpliwie ogromna frajda dla młodych przyrodników. Co więcej ta ciekawość, zaszczepiona podczas zajęć edukacyjnych, może przerodzić się w przygodę i pasję na całe życie. Pomysł przygotowania warsztatów poświęconych motylom nocnym, potocznie zwanych ćmami, zrodził się podczas wykonywania dwuletnich prac inwentaryzujących faunę tych owadów w Nadleśnictwie Antonin. Zadania podjął się prawdziwy pasjonat i znawca tych stworzeń, Mirosław Maciąg. Z wykształcenia leśnik, pracownik Lasów Państwowych, który od blisko 30 lat zajmuje się lepidopterologią (nauką o motylach). W swojej kolekcji posiada m.in. zbiór porównawczy motyli w ilości ponad 12 tys. okazów

Obserwacje wykonane w latach 2015–2017 miały na celu rozpoznanie różnorodności gatunkowej i liczebności motyli nocnych naszego nadleśnictwa. Przypuszczaliśmy, iż wyniki mogą nas pozytywnie zaskoczyć. Dolina górnej Baryczy i fragment Wzgórz Ostrzeszowskich to bowiem bardzo cenne przyrodniczo siedliska, skrywające niejedną faunistyczną osobliwość. Efektem tych prac były nie tylko wyniki i wnioski wykorzystane w aspekcie badawczym. Chcieliśmy, by projekt miał również wymiar edukacyjny, skierowany dla dzieci i młodzieży. Dzięki uzyskanym danym powstał pomysł, by wykorzystać go dla potrzeb organizacji warsztatów poświęconych motylom nocnym - wyjaśnia Adam Całka, nadleśniczy Nadleśnictwa Antonin.

W warsztatach zorganizowanych 8 i 9 czerwca uczestniczyli uczniowie starszych klas szkół podstawowych i gimnazjum z zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Antonin. Łącznie entomologiczne wyzwanie podjęło 24. młodych naukowców. Prowadzącym warsztaty był ponownie Mirosław Maciąg.

Dla każdego entomologa warsztat pracy jest niczym stół chirurgiczny, w którym każde narzędzie ma swoją nazwę i miejsce. Samo przygotowanie do zajęć jest tym samym swoistym ceremoniałem, wzbudzającym ciekawość i zainteresowanie. Wymaga a zarazem uczy koncentracji i dokładności. Lista pomocy dydaktycznych, z których korzystano podczas warsztatów jest naprawdę długa. Znalazły się na niej binokulary, agregat prądotwórczy, ekran ze stelażem, zestaw lamp, samołówki akumulatorowe, siatki do połowów, zatruwaczki, pudła do przechowywania okazów w terenie, rozpinała, szpilki entomologiczne, gabloty entomologiczne, literatura, pęsety, paski pergaminowe lub celofanowe, eksponaty motyli i prezentacje multimedialne.

W krótkim zarysie program warsztatów obejmował:
1) popołudniowe zajęcia kameralne (godz. 17:00–19:00) w sali Ośrodka Edukacji Leśnej, mieszczącym się w Domku księcia Wilhelma (tematyka zajęć obejmowała ogólną charakterystykę motyli i ich podział na motyle dzienne i nocne, morfologię, nazewnictwo oraz prezentację sprzętu do połowu motyli);
2) wieczorne zajęcia terenowe (godz. 19:00–22:00), podczas których dokonano odłowów motyli z zastosowaniem różnych urządzeń. Wspólnie wyszukiwano odpowiednie stanowiska do połowów w okolicach Antonina;
3) druga część zajęć kameralnych następnego dnia (godz. 10:00–14,00) ponownie w sali Ośrodka Edukacji Leśnej (uczestnicy zapoznali się z literaturą, dokonali próby oznaczenia złowionych motyli, poznali zasady i podjęli próby preparowania owadów, dowiedzieli się o sposobie etykietowania okazów i organizacji zbiorów, a także o etyce postępowania entomologa).

W przeciwieństwie do barwnych i dobrze znanych motyli dziennych projekt "Nocy Motyli" Nadleśnictwa Antonin odkrywa przed uczestnikami zupełnie nieznany dotąd im świat stworzeń nocnych. Nie oznacza to jednak, że owady te są mniej spektakularne czy mniej atrakcyjne. Wręcz przeciwnie, nocnym obserwacjom towarzyszą zupełnie inne zmysły i emocje. To wielka przygoda dla każdego młodego pasjonata i odkrywcy, która może okazać się wstępem do świata nauk przyrodniczych.

Warto również dodać, iż Nadleśnictwo Antonin po wykonaniu waloryzacji motyli nocnych i przeprowadzeniu warsztatów „motylarskich” planuje wydać przewodnik dla potrzeb kolejnych edycji warsztatów i pomoc metodyczną dla nauczycieli pt. „Motyle nocne Nadleśnictwa Antonin. Przewodnik”.