Dlaczego zima?

Sosna jest drzewem, którego nasiona rozsiewa wiatr. Wysoko w jej koronie znajdują się osadzone na gałązkach szyszki. Dojrzewają one raczej powoli, bo licząc od zapylenia, trwa to aż dwa lata. W momencie, gdy sprzyjająca im temperatura pozwala na otwarcie łusek, wypuszczają na świat tysiące niewielkich nasionek wyposażonych w delikatne skrzydełko.

W marcu, gdy temperatura osiąga około 10 – 15 °C jest już wystarczająco ciepło, by łuski się otworzyły i uwolniły nasionka. Pozwalając im się obsiać, otrzymujemy tak zwane naturalne odnowienie lasu. Są jednak takie sytuacje i miejsca, gdzie konieczne są wyhodowane na szkółkach sadzonki albo same nasiona. Szczególnie zależy nam na tych pochodzących z naszych najcenniejszych lasów. Wyłączone drzewostany nasienne — to tam rosną najzdrowsze i najlepsze jakościowo drzewa danego gatunku. Ich głównym zadaniem jest produkcja nasion najwyższej klasy.
Szyszki sosny należy zbierać, póki są zamknięte. Jednocześnie muszą być na tyle dojrzałe, by można wyłuszczyć z nich pełnowartościowe nasiona. Dlatego też najlepszą porą na szyszkowe zbiory jest zima.

Drzewna wspinaczka

Dorosła sosna może osiągać wysokość do 30 metrów! Trzeba się do jej szyszek jakoś dostać. W takiej chwili do akcji wkraczają drzewni alpiniści. Aby dotrzeć w korony zakładają specjalne drzewołazy (rodzaj raków na buty) i uprzęże. Drzewa, z których mają zostać zebrane szyszki, są wyszukiwane przez lornetkę. Wybierane są takie, które mają ich naprawdę dużo i to dobrej jakości. Niespecjalnie wydajne byłoby wspinanie się na wysokość kilkukondygnacyjnego budynku tylko po to, by zorientować się, że wchodziło się na darmo. Średnio z jednej sosny zbiera się około 8 kilogramów szyszek.

Taka wspinaczka to wcale nie jest prosta sprawa. Wymaga odpowiedniego przeszkolenia i sprzętu. Równie ważne co umiejętności zbieracza są też warunki pogodowe. Podczas silniejszego wiatru czubek drzewa może się odchylać względem pnia na odległość kilku metrów!
„Szyszkarze wywodzą się z różnych środowisk. Najliczniejsza grupa ma korzenie alpinistyczne, są to ci, których wciągnęli do lasu koledzy z górskich wypraw, klubu wysokogórskiego lub speleo. Niektórzy zaczynali od prac wysokościowych i z czasem z kominów, czy masztów zimą przenosili się na drzewa. Są wśród nich leśnicy, meteorolodzy, fizycy, kulturoznawcy, muzycy, inżynierowie, ekonomiści historycy, teolodzy itd.”, mówi Jakub Pruchniewicz, który od lat wspina się na drzewa.

Co dalej?

„Po zakończeniu zbiorów szyszki trafiają do Wyłuszczarni Nasion w Jarocinie, czyli miejsca, gdzie przy pomocy specjalnych maszyn i suszarni wydobywane są z nich nasiona. Zakład ten ma zdolność przerobu do 180 ton szyszek w sezonie. Przy Wyłuszczarni działa główna przechowalnia nasion, gdzie w komorach chłodniczych możliwe jest przechowanie około 30 ton nasion gatunków liściastych i 15 ton nasion gatunków iglastych. Stanowią one depozyty lokalnych nadleśnictw oraz nadleśnictw z sąsiednich regionalnych dyrekcji LP”, mówi Grzegorz Stachowiak z RDLP w Poznaniu.
Nie ma mowy, by w międzyczasie pomieszały się one z nasionami innych gatunków albo nawet z innego fragmentu lasu. Po pierwsze liczy się pochodzenie, konkretne nasiona będą najlepiej rosły tam, skąd zostały przywiezione. Stąd wzięła się tak zwana regionalizacja nasienna. Po drugie chcemy mieć możliwość porównania poszczególnych drzewostanów, które wyrosną z konkretnej partii nasion.